मानव बनौं, जातीय भेदभाव अन्त्य गरौं

नेपाल विविधतामा एकता भएको देश हो । विभिन्न जाति, भाषा, धर्म र संस्कृतिको यो देशमा अझै पनि जातीय विभेदको गहिरो चपेटा छ । कानुनले छुवाछुत र विभेदलाई दण्डनीय मानेको भए पनि व्यवहारमा अझै धेरै नेपालीहरू जातका नाममा हेपिनु र विभेदमा पर्नु परिरहेको छ ।

हामी “समानता”, “भाइचारा” र “विश्व बन्धुत्व” को कुरा गरिरहेका हुन्छौं, तर आफ्नै समाजका मानिसलाई तल्लो र माथिल्लो जातको लेबल लगाएर हेपिरहेका हुन्छौं । यस्तो सोचले केवल समाजमा दूरी बढाउँछ र एकताको जग हल्लाउँछ ।

वर्तमान आरक्षण प्रणाली र सामाजिक सुरक्षा भत्ताहरू दलित तथा सिमान्तकृत भनिएका समुदायका लागि बनेका हुन् । तर केवल “दलित” भनेर चिनाएर वा सुविधा बाँडेर विभेद हट्दैन । विभेदको अन्त्य गर्न समाजमा चेतना र संवेदनशीलताको विकास अनिवार्य छ ।

सत्य यही हो — समाजमा जो–जो आर्थिक, शैक्षिक र सामाजिक रूपमा पछाडि परेका छन्, त्यही वर्ग सबैभन्दा धेरै विभेदमा पर्छन् । त्यसैले सुधारको मूल कुञ्जी जातीय हैन, सामाजिक र आर्थिक समानता हो । जातको आधारमा नभई, अवस्था हेरेर अवसर दिने हो भने विभेद हट्न थाल्छ ।

हामीले धार्मिक ग्रन्थहरू पढ्छौं, पूजा गर्छौं, धर्मको प्रचार गर्छौं तर अरूलाई सम्मानपूर्वक व्यवहार गर्न, मानवता देखाउन भने चुक्छौं । कुनै पनि धर्मले भेदभाव र अन्यायलाई समर्थन गर्दैन ।

आजको समय कर्मलाई मानेर अघि बढ्ने हो, न कि जातलाई । महाकवि देवकोटाले भन्नुभएको  थियो,  "मानिस ठूलो दिलले हुन्छ, जातले होइन ।"

अब समय आएको छ — हामी सबै मिलेर विभेदको जरा समातेर उखेलेर फ्याँक्ने । सबैलाई सम्मान र अवसरको वातावरण बनाउने । हुन त कानुनले बाटो देखाउँछ, तर चेतनाले मात्रै समाज रूपान्तरण गर्छ ।
त्यसैले – मानव बनौं, जातीय भेदभाव अन्त्य गरौं ।