नाग पञ्चमीको धार्मिक र वातावरणीय महत्व 

नाग पञ्चमी हिन्दू धर्ममा मनाइने एक महत्वपूर्ण पर्व हो, जुन प्रत्येक वर्ष श्रावण शुक्ल पञ्चमीका दिन मनाइन्छ। यो दिन विशेष रूपमा नाग अर्थात् सर्पहरूको पूजा गरिन्छ। धार्मिक मान्यताअनुसार सर्पलाई भगवान् शिवको हार, भगवान् विष्णुको शैय्या, र भगवान् गणेशको गहना मानिन्छ। नागहरूलाई शक्तिशाली र रक्षक देवता मानिने भएकाले श्रद्धापूर्वक पूजा गरिन्छ।

यस दिन घरको ढोका, तुलसीको मठ, भित्तामा गोबर वा सेतो माटोले नागको चित्र बनाई पूजा गर्ने चलन छ। दुध, अक्षता, दुबो, फूल आदि चढाएर सर्पहरूलाई प्रसन्न पारिन्छ। यो दिन सर्पलाई दुःख दिनु वा मार्नु अशुभ मानिन्छ। यस्तो मान्यता छ कि नागहरूको पूजा गर्दा घरमा सुख-शान्ति, रोग-व्याधिबाट मुक्ति र अन्न-धनको वृद्धि हुन्छ।

नाग पञ्चमीको वातावरणीय महत्व पनि छ। सर्पहरू प्रकृति सन्तुलनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने जनावर हुन्। तिनीहरूले मुसा, भ्यागुता जस्ता किराफट्यांग्रा खाने जनावर नियन्त्रणमा राख्छन्, जसले खेतीपातीमा क्षति कम हुन्छ। यदि सर्पहरू नहुने हो भने यस्ता जनावरहरू बढ्न सक्छन्, जसले वातावरणीय सन्तुलन बिग्रन सक्छ।

नाग पञ्चमीले हामीलाई सर्पहरूप्रति डर नभई आदरभाव राख्न सिकाउँछ। यो पर्वले जीवजन्तुप्रतिको करुणा र सहअस्तित्वको सन्देश दिन्छ। साथै, परम्परागत ज्ञान र प्रकृति संरक्षणलाई जोड्ने अवसर प्रदान गर्छ।

निष्कर्षमा, नाग पञ्चमी केवल धार्मिक विश्वासको पर्व मात्र नभई प्रकृति र जीवजन्तुप्रतिको जिम्मेवारीको पनि प्रतीक हो। यसले श्रद्धा, संरक्षण र सहअस्तित्वको भावनालाई बलियो बनाउँछ।