गडहरे गुफाको दोस्रो चरणको भौगर्भिक अध्ययन:नेपालकै उत्कृष्ट पर्यटकीय गन्तव्य बन्न सक्ने सम्भावना

गण्डकी प्रदेशको स्याङ्जा जिल्लामा पर्ने भीरकोट नगरपालिकामा अवस्थित गडहरे गुफाको दोश्रो चरणको भौगर्भिक तथा भूभौतिकी अध्ययन प्रतिवेदन सार्वजनिक भएको छ । बेडरक इन्जिनियरिङ कन्सल्टेन्सी काठमाडौंले गरेको भौगर्भिक अध्ययनले गडहरे गुफाको यात्रा गर्न सम्भव लम्बाई ६७८ मिटर देखाएको छ । गुफाको लम्बाई अझै बढी भएपनि त्यसबाट भित्र गुफाको यात्रा एकदमै कठीन र प्राय असम्भव रहेकाे छ ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयका भूगोल विभाग प्रमुख डा. कविराज पौड्यालले प्रस्तुत गरेको अध्ययन प्रतिवेदन अनुसार यो गुफा प्राकृतिक विशेषताले भरिएको छ । गुफामा शिव लिङ्ग, हात्तीको सुँढ, हात्तीको पाइला, गाइको थुन, केराको कोशा, केराको सिङ्‍गो घरी, मकैको घोँगा, अङगुरको झुप्पा, माहुरीको चाका जस्ता प्राकृतिक संरचनाहरू छन् । धार्मिक आकृतिहरुको बाहुल्यता भएका कारण यो गुफालाई देशकै एक प्रमुख धार्मिक पर्यटकीय स्थलको रुपमा समेत विकास गर्न सकिने अध्ययनले देखाएको छ ।

गडहरे गुफाभित्र अक्सिजनको अभाव छैन र पानीको थोपा चुहिने देखि ताल, झरना र खोला गुफाभित्रै अवलोकन गर्न पाइन्छ । प्रवेशद्वारबाट २१३ मिटरभित्र झरना बगेको देख्न सकिन्छ । गुफाभित्र २० मिटर अग्लो र १९‍.२ मिटर फराकिलो हल आकारको फराकिलो ठाउँ पनि छ जहाँ करिब ३०० मानिसहरू एकैपटक भेला हुन सम्भव छ । शसस्त्र द्वन्द्वकालमा माओवादीका जनमुक्ति सेनाहरुले यो ठाउँलाई आश्रय स्थलको रुपमा समेत प्रयोग गरेको स्थानीयहरु बताउँछन् ।

यस गुफाको भित्री भागमा उचाइगत भिन्नताहरु पनि छ । कुनै स्थानमा उचाई ५० से.मी. रहेको छ भने कुनै स्थानमा २२ मिटर रहेको छ । कतै समथर छ भने कतै भिरालो छ । त्यसकारण यो गुफा साहसिक पर्यटनका लागि पनि उत्कृष्ट गन्तव्य हो ।

प्रा.डा. पौडेलका अनुसार अहिलेसम्म पत्ता लागेका गुफाहरुमध्ये नेपालकै सबैभन्दा लामो र अद्वितिय विशेषताले भरिएको गुफा हो । वि.सं. २०४५ सालमा स्थानीयले पत्ता लगाएको भएपनि करीब ३ दशकपछि मात्रै निवर्तमान नगर प्रमुख छायाराम खनालको अग्रसरतामा गुफाको भौगर्भिक र भुभौतिकी सर्वे गरिएको हो । दोश्रो चरणको अध्ययन प्रतिवेदन सार्वजनिक गर्दासम्म ३० लाख रुपैयाँ खर्च भएको नगरपालिकाले जनाएको छ ।अध्ययन प्रतिवेदन सार्वजनिक कार्यक्रममा बोल्दै खनालले गुफालाई व्यवस्थित र सुरक्षित पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा विकास गर्नको निम्ती भुगर्भविद्हरुको विज्ञ समूहबाट गुफाको भौगर्भिक र भुभौतिकी अध्ययन गरिएको जानकारी दिनुभयो ।

वडा नं. ९ का अध्यक्ष भिम बहादुर गुरुङ्गले गडहरे गुफामा अन्य गुफामा पाइएका ८० प्रतिशत भन्दा बढी विशेषता पाइएको बताउनुभयो । नगरपालिकाले पनि पूर्वाधार विकासको काम गरिरहेको भएपनि प्रदेश/केन्द्र सरकारले पर्यटन सडक निर्माण गरी सहज यातायातको व्यवस्था गर्नुपर्ने माग गर्नुभयो । उहाँका अनुसार अहिले पोखरी र पदमार्ग निर्माणको काम भैरहेको छ । नगर प्रमुख गोविन्द कुमार कर्माचार्यले गडहरे गुफाको अध्ययन प्रतिवेदन उपयोगी रहेको बताउँदै गडहरे गुफाको पर्यटन पूर्वाधार विकास र प्रचारप्रसारमा नगरपालिका सदैव लागि पर्ने बताउनुभयो । पर्यटकीय महत्वको गुफाको प्रचारप्रसारमा सहयोग गर्न सरोकारवाला सबैलाई आग्रह समेत गर्नुभएको छ ।धार्मीक, प्राकृतिक र भौगोलिक विशेषताले भरिएको यो गुफा नेपालकै प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्य हुने सम्भावना अत्याधिक छ।                                                           

गण्डकी प्रदेशको स्याङ्जा जिल्लामा पर्ने भीरकोट नगरपालिकामा अवस्थित गडहरे गुफाको दोश्रो चरणको भौगर्भिक तथा भूभौतिकी अध्ययन प्रतिवेदन सार्वजनिक भएको छ । बेडरक इन्जिनियरिङ कन्सल्टेन्सी काठमाडौंले गरेको भौगर्भिक अध्ययनले गडहरे गुफाको यात्रा गर्न सम्भव लम्बाई ६७८ मिटर देखाएको छ । गुफाको लम्बाई अझै बढी भएपनि त्यसबाट भित्र गुफाको यात्रा एकदमै कठीन र प्राय असम्भव रहेकाे छ ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयका भूगोल विभाग प्रमुख डा. कविराज पौड्यालले प्रस्तुत गरेको अध्ययन प्रतिवेदन अनुसार यो गुफा प्राकृतिक विशेषताले भरिएको छ । गुफामा शिव लिङ्ग, हात्तीको सुँढ, हात्तीको पाइला, गाइको थुन, केराको कोशा, केराको सिङ्‍गो घरी, मकैको घोँगा, अङगुरको झुप्पा, माहुरीको चाका जस्ता प्राकृतिक संरचनाहरू छन् । धार्मिक आकृतिहरुको बाहुल्यता भएका कारण यो गुफालाई देशकै एक प्रमुख धार्मिक पर्यटकीय स्थलको रुपमा समेत विकास गर्न सकिने अध्ययनले देखाएको छ ।

गडहरे गुफाभित्र अक्सिजनको अभाव छैन र पानीको थोपा चुहिने देखि ताल, झरना र खोला गुफाभित्रै अवलोकन गर्न पाइन्छ । प्रवेशद्वारबाट २१३ मिटरभित्र झरना बगेको देख्न सकिन्छ । गुफाभित्र २० मिटर अग्लो र १९‍.२ मिटर फराकिलो हल आकारको फराकिलो ठाउँ पनि छ जहाँ करिब ३०० मानिसहरू एकैपटक भेला हुन सम्भव छ । शसस्त्र द्वन्द्वकालमा माओवादीका जनमुक्ति सेनाहरुले यो ठाउँलाई आश्रय स्थलको रुपमा समेत प्रयोग गरेको स्थानीयहरु बताउँछन् ।

यस गुफाको भित्री भागमा उचाइगत भिन्नताहरु पनि छ । कुनै स्थानमा उचाई ५० से.मी. रहेको छ भने कुनै स्थानमा २२ मिटर रहेको छ । कतै समथर छ भने कतै भिरालो छ । त्यसकारण यो गुफा साहसिक पर्यटनका लागि पनि उत्कृष्ट गन्तव्य हो ।

प्रा.डा. पौडेलका अनुसार अहिलेसम्म पत्ता लागेका गुफाहरुमध्ये नेपालकै सबैभन्दा लामो र अद्वितिय विशेषताले भरिएको गुफा हो । वि.सं. २०४५ सालमा स्थानीयले पत्ता लगाएको भएपनि करीब ३ दशकपछि मात्रै निवर्तमान नगर प्रमुख छायाराम खनालको अग्रसरतामा गुफाको भौगर्भिक र भुभौतिकी सर्वे गरिएको हो । दोश्रो चरणको अध्ययन प्रतिवेदन सार्वजनिक गर्दासम्म ३० लाख रुपैयाँ खर्च भएको नगरपालिकाले जनाएको छ ।अध्ययन प्रतिवेदन सार्वजनिक कार्यक्रममा बोल्दै खनालले गुफालाई व्यवस्थित र सुरक्षित पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा विकास गर्नको निम्ती भुगर्भविद्हरुको विज्ञ समूहबाट गुफाको भौगर्भिक र भुभौतिकी अध्ययन गरिएको जानकारी दिनुभयो ।

वडा नं. ९ का अध्यक्ष भिम बहादुर गुरुङ्गले गडहरे गुफामा अन्य गुफामा पाइएका ८० प्रतिशत भन्दा बढी विशेषता पाइएको बताउनुभयो । नगरपालिकाले पनि पूर्वाधार विकासको काम गरिरहेको भएपनि प्रदेश/केन्द्र सरकारले पर्यटन सडक निर्माण गरी सहज यातायातको व्यवस्था गर्नुपर्ने माग गर्नुभयो । उहाँका अनुसार अहिले पोखरी र पदमार्ग निर्माणको काम भैरहेको छ । नगर प्रमुख गोविन्द कुमार कर्माचार्यले गडहरे गुफाको अध्ययन प्रतिवेदन उपयोगी रहेको बताउँदै गडहरे गुफाको पर्यटन पूर्वाधार विकास र प्रचारप्रसारमा नगरपालिका सदैव लागि पर्ने बताउनुभयो । पर्यटकीय महत्वको गुफाको प्रचारप्रसारमा सहयोग गर्न सरोकारवाला सबैलाई आग्रह समेत गर्नुभएको छ ।धार्मीक, प्राकृतिक र भौगोलिक विशेषताले भरिएको यो गुफा नेपालकै प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्य हुने सम्भावना अत्याधिक छ।